درس پانزدهم و شانزدهم

درس پانزدهم زبان شناسي چيست؟

زبان

1. يك نظام است و كار اصلي آن ايجاد ارتباط است. 2.شكل هاي گوناگوني به نام گونه ، لهجه و گوش دارد.

زبان شناسي

1. علمي است كه به شناخت زبان مي پردازد 2. مطالعه علمي زبان است 3. از روش هاي رايج در تحقيقات علمي استفاده مي كند

انواع زبان شناسي :

1- زبان شناسي سنتي : مطالعه زبان به قصد حفظ كتب آسماني و آثار ادبي 2- زبان شناسي جديد : (ساخت گرا يا همگاني) : مطالعه زبان به قصد شناخت خود آن و كشف واقعيات موضوع زبان 3- زبان شناسي تاريخي : بررسي و مطالعه گذشته زبان به صورت هاي نظير «هي گفتم» «شنيدستم» «به باغ اندرون»

گويش شناسي :

اگر زبان شناسان براي مطالعه زبان يكي از گويش هاي جغرافيايي، اجتماعي ،تاريخي و گويش هاي معيار را انتخاب كنند حاصل كار آنان را در گويش شناسي مي گويند.

جع نبستن كلمه هاي جمع

كلمه هايي كه جمع هستند نبايد دوباره جمع بسته شوند. خواص جمع خاصه ، اخبار جمع خبر . اخلاق جمع خُلق ، كتب جمع كتاب، طرق جمع طريق ، حواس جمع حس، اولاد جمع ولد و.....بنابراين بكار بردن خواص ها، اخبارها ، اخلاق ها و كتباهاً نادرست است. مي توانيم به جاي بعضي جمع هاي مكّسرف مفرد آنها را با نشانه هاي جمع فارسي «ها» بكار ببريم. خبرها، كتاب ها به جاي اخبار و كتب گاهي بعضي از كلماتي كه جمع عربي هستند، در فارسي با معني مفرد بكار مي روند . مانند طلبه (جمع طالب) ، عمله (جمع عامل) ، اسلحه (جمع سلاح) ، حقوق (جمع حق) و ... كاربرد اينگونه كلمه ها چون با معني مفرد رواج دارند، جايز است.

خودآزمايي درس پانزدهم : 1 – وظيفه گويش شناسي چيست؟

مطالعه يكي از گويش هاي جغرافيايي ، اجتماعي و زبان ....

2 – مثال هاي زير را كه در حوزه زبان شناسي تاريخ است ، به زبان امروز بازنويسي كنيد.

بارانكي خرد خرد مي باريد، چنان كه زمين تر گونه مي كرد. (تاريخ بيهقي) باران نم نم مي باريد و زمين را خيس مي كرد. از اين ناحيه خرما خيزد از هرگونه و از روي حيوانات از عجيب دگر گوناگون (حدود العالم) اين ناحيت خرما خيز است و جانوران عجيب و گوناگوني دارد. از اين ناحيه انواع خرما صادر مي كنند و حيوانات شگفت آور و گوناگوني دارد. چون به بصره رسيديم، از بر هنگي و عاجزي به ديوانگان ماننده بوديم و سه ماه بعد كه موي سر باز نكرده بوديم . ( سفرنامه ناصرخسرو) هنگامي كه به بصره رسيديم به سبب برهنگي و ناتواني شبيه ديوانگان شده بوديم و سه ماه گذشته بود كه موي سرمان را نتراشيده بوديم.

3 – نوع اسم هاي مشخص شده تمرين 4 را تعيين كنيد.

بارانكي : اسم ، مشتق، عام، مفرد، نكره رسن : اسم ، عام، مفرد، ساده، جنس زمين : اسم ، مفرد ، عام، ساده ، مبني برهنگي : اسم، مشتق، مفرد خرما : اسم مفرد،عام ، ساده ، مبني ديوانگان : اسم، عام، جمع ، جنس و .... بصره و يوسف : اسم، خاص، ساده، شناس

درس شانزدهم گروه اسمي (2) ، وابسته هاي اسم 1. گروه اسمي شامل چه عناصري است؟

هر گروه اسمي شامل دو عنصر «هسته» و «وابسته» است.

2. جاي هسته را چه واژه اي اشغال مي كند؟

اسم

3. جمله هاي زير را بخوانيد و به پرسش هاي آن پاسخ دهيد: پرويز اين كتاب را خواند پرويز بهترين كتاب را خواند پرويز كتاب ديگر را خواند پرويز كتاب داستان را خواند پرسش ؟ الف) هسته هاي جمله هاي بالا كدام كلمه است؟ چرا؟ ب) در همه مثالهاي بالا، مفعول .... (كتاب) است. ج) واژه هاي وابسته را بنويسيد د) «وابسته» گاه پيش از ....... مي آيد گاه پس ازآن ه‍)وابسته اي را كه پيش از هسته بيايد وابسته ي .....و وابسته اي را كه پس از هسته بيايد و وابسته ي .... مي گوئيم. و) وظيفه وابسته ها چيست؟

الف) كتاب = مفعول جمله ، چون يك گروه اسمي است كه وابسته گرفته است. ب) هسته ج) اين ، بهترين، ديگر، دوستان د) هسته ه‍) پيشين(مانند اين و بهترين)،پسين(مانند ديگر و دوستان) و) وظيفه ي وابسته ها توضيح برخي ويژگيهاي هسته هاي گروه اسمي است.

خودآزمايي درس 16 : 1 – به هر يك از كلمات زير، وابسته هاي پيشين مناسب بيفزاييد . در هر مثال ، وابسته هاي متنوع و متفاوت بكار ببريد.

كودك :‌آن كودك ، چند كودك؟ هر كودك ، يك كودك، چه كودكي! بهترين كودك كار : اين كار . كدام كار ؟ عجب كاري ! زشت ترين كار، فلاني كار نتيجه : آن نتيجه، چه نتيجه اي ! چند نتيجه ؟ بهترين نتيجه هر نتيجه اي دوستان : اين داستان . كدام داستان ؟ چهار داستانف بلندترين داستان، هيچ داستان

2 – در نوشته هاي زيروابسته هاي پيشين را شناسايي كنيدف نام آنها را بنويسيد و هر يك را با پيكان به هسته وصل كنيد.

از برسي در سه ايالت و پنج شهر مهم به اين نتيجه مي رسيم كه پپس از معاويه، ايالتي كه سرنگون شدن رژيم دمشق را مي خواست و براي اجراي اين منظور اقدام كرد، كوفه بود. (سه و پنج : صفت شمارشي / اين : صفت اشاره اي ) روزنامه ي «مرد امروز» بزرگترين روزنامه اجتماعي زمان خود بوده است. (بزرگترين : صفت عالي) «محمد مسعود» در آن چند روز اخفتاي خود كوبنده ترين مقاله را در روزنامه ي توقيف شده «مردامروز» به چاپ رساند. اين شهادت حتي مخالفان را همه تحت تأثير قرار داد. اما هيچ كس نمي توانست كه او دارد چه روزهاي سختي را پشت سر مي گذارد.(چند، هيچ، مبهم كوبنده ترين ، صفت عالي / اين :‌اشاره اي) معلوم نيست كه سخت گيري آغاز كار و سپس طرح نقش ي جنگ و اجراي آن با اشاره دمشق بوده است يا به ابتكار شخص حاكم كوفه . شايد رئيس و مأمور هر دو در آن دخالت داشتند. اما يك نكته را از لابه لاي گفت و شنودهاي صحنه ي كارزار مي توان يافت و آن اين است كه مردم كوفه در آغاز نمي خواستند حادثه، پاياني جميع داشته باشند(آن : اشاره اي / هر : مبهم / يك : شمارشي)

4 – از بين كلمات زير آن ها را كه امروزه معني مفرد مي دهند دوباره قايل جمع بستن هستند مشخص كنيد: وقايع ، قصايد، ارباب، اسرا ، حور عليايي، مراسم ، جواهر

جواهر : جواهرات ارباب : اربابان حوز : حوريان مراسم : مراسم ها